Calvijn in de Gouden Eeuw

Een van de kroonjuwelen van de Hervorming was de actieve deelname van de gelovigen aan de eredienst: zij zongen gezamenlijk liederen in de landstaal. Maar daaraan hing wel een muzikaal prijskaartje, vooral bij de calvinisten.

Die banden de kerkkoren uit en daarmee de rijke traditie van de polyfone kerkmuziek. Ook mocht er geen orgel meer worden gespeeld en het heeft weinig gescheeld of de orgels waren zelfs uit de kerkgebouwen verdwenen.

Het onbegeleide psalmgezang tijdens de eredienst moet voor muzikale oren geen genoegen zijn geweest – de gemeenteleden zongen met luide stemmen melodieën die ze vaak maar half kenden. Maar ook toen het orgelspel halverwege de zeventiende eeuw weer terugkeerde en de gemeenten werden begeleid, bleef het psalmgezang problematisch. Het door elkaar zingen van verschillende psalmberijmingen, het slepende tempo en de individuele versieringen maakten op menig muzikaal commentator meer de indruk van een woest geschreeuw dan van vrome hymnodie.

Toch heeft het calvinisme ook veel mooie muziek opgeleverd. De eenstemmige psalmmelodieën die in Genève ontstonden op de teksten van Clément Marot en Théodore de Bèze hebben talrijke musici tot prachtige meerstemmige composities geïnspireerd. Alleen kwamen die psalmzettingen niet tijdens de eredienst tot klinken – ze waren voor de huiskamer bestemd. Welgestelde burgers die zich muzieklessen konden veroorloven, zongen en speelden samen in de huiselijke kring, of met vrienden.

In Nederland bestonden ook de iets officiëlere collegia musica, gezelligheidsverenigingen waarin samen met muziekvrienden gemusiceerd werd. Zij voerden naast Latijnse motetten, Italiaanse madrigalen en Franse chansons ook meerstemmige psalmzettingen uit. Jan Pietersz. Sweelinck bijvoorbeeld was leider van een collegium van Amsterdamse amateurs. Zij zullen ongetwijfeld de psalmbewerkingen van hun dirigent hebben gezongen.

U vindt op deze cd psalmzettingen van o.a. Sweelinck, Le Jeune en Goudimel, instrumentale variaties op de melodieën van het Geneefse psalter en liedjes van calvinistische dominees als Camphuysen en Lodenstein.

Bekijk het cd-boekje.

.